Verhaal van een local in Egypte #1

Voor ‘het verhaal van een local’ laten wij Egyptenaren aan het woord over het leven in Egypte. Je ervaart een land pas écht als je ook beeld krijgt van het lokale leven en de bevolking. Met plezier deelt de gastvrije en vriendelijke bevolking van Egypte de leuke (en minder leuke) verhalen met jou als reizigers. 

Voor deze eerste editie vertelt Bakr Mahmoud (1964) – de mede-oprichter van Kingfisher Tours – jullie over zijn leven en zijn werk als kapitein van de felucca, een traditionele zeilboot. Hij groeide op in een klein dorp, als zoon van een felucca kapitein. Vroeger werd de felucca gebruikt voor handel, nu wordt deze zeilboot ingezet voor het toerisme. 

Gedurende zijn loopbaan heeft Bakr veel verschillende dingen gedaan, maar zijn hart ligt toch bij het vrije leven als kapitein van een traditionele felucca. Hij is hiermee in de voetsporen getreden van zijn vader en grootvader. 

Laat ik mezelf eerst even voorstellen…
Mijn naam is Bakr en ik woon in Luxor. Samen met Miriam richtte ik in 2001 Kingfisher Tours op en sindsdien laten wij met veel plezier Nederlandse en Belgische reizigers kennismaken met het échte Egypte. 

Ik kom uit een hele bijzondere wereld, ik ben namelijk opgegroeid in een felucca (zeil)familie. Zowel mijn vader als mijn opa en ooms voeren op de felucca. Eerst gebruikte mijn familie de felucca voor de handel, later werden de zeilboten ingezet voor het toerisme. Ik heb ook andere banen gehad, maar mijn hart vind je nog steeds op de Nijl. Het vrije leven van een felucca kapitein is voor mij niet te evenaren!

Ik groeide op in Gamoula
Al jaren woon ik in Luxor, maar ik ben geboren en getogen in Gamoula, een klein dorp dat 15 kilometer bij Luxor vandaan ligt. Hier woonde ik met mijn ouders, twee broers en drie zussen (later kreeg ik nog twee halfbroertjes en een halfzusje).

Het was als klein kind gezellig om in Gamoula te wonen, want wij woonden daar met de hele familie. Ook had ik veel vrienden, waarmee ik samen op straat speelde en later naar school ging. Het was wel jammer dat er geen échte speelplek was. Om ons toch te vermaken, maakten we zelf een bal en voetbalden we tussen palmbomen en door de straten. 

Mijn opa die van zijn rust hield kwam wel eens tierend – ook een beetje plagend – naar buiten als wij voetbalden en dan renden we met z’n allen hard weg. Hij vond dat we teveel stof maakten. 

De felucca (zeil)boot
Naast mijn passie voor voetbal als kind, heb ik vooral veel tijd doorgebracht op de felucca. Een felucca is een traditionele Egyptische zeilboot en mijn opa en vader gebruikten deze zeilboten voor handel. Wanneer je in Egypte bent geweest heb je deze felucca’s vast gezien, want deze zeilboten met grote Latijnse zeilen (11 meter) geven een vertrouwd beeld op de Nijl. De cargoboten van mijn (groot)vader van vroeger waren een stuk langer (35 meter) en hadden zelfs 2 zeilen.

Ik keek altijd erg tegen mijn opa op. Omdat hij op de cargo felucca werkte ontmoette mijn opa ook wel internationale zakenmensen. Van hem leerde ik dan ook mijn eerste woorden Engels. Als hij boos was, waren dit scheldwoorden :-).

Mijn vader zeilde op de felucca voor de handel van verschillende producten.
Mijn vader heeft de liefde voor zeilen van mijn opa overgenomen. Hij had in die tijd vier felucca’s en werkte met een team van in totaal twaalf mensen. Elke boot had zijn eigen functie. De kleinere felucca’s werden ingezet voor korte afstanden naar de verschillende markten langs de Nijl, waar groenten en fruit werd gebracht zoals uien, aardappels, tomaten en watermeloenen. De verkopers van de markt voeren mee op de boot. 

Een bijzonder product dat vervoerd werd waren palmboombladeren en -takken waar tafels en stoelen van werden gemaakt. Door de bladeren nat te maken, kon het materiaal goed gebogen en bewerkt worden. 

De cargo felucca transporteerde producten met veel gewicht, zoals fosfaat en katoen
Omdat het draagvermogen van een cargo felucca vele malen groter is dan dat van bijvoorbeeld een truck, transporteerde mijn vader veel fosfaat met deze zeilboot. Het fosfaat werd gewonnen uit de lokale bergen in de buurt van Aswan en Edfu. Vervolgens werd het naar Kafr el Elw (ten zuiden Caïro) gebracht, waar de grote fosfaatfabrieken staan. Een cargo felucca kon tot wel 110 ton dragen.

Een ander product dat mijn vader vervoerde was katoen. Dit product werd ook naar Caïro gebracht, waar van de katoenzaden olie werd gemaakt. Van de katoenbloemen maakten ze in de textielfabrieken van Mahalla katoenen kleding van hoge kwaliteit.

Wekenlang verbleven mijn opa en vader op de felucca
Mijn opa en mijn vader vervoerden niet alleen producten naar Caïro en Aswan. Als ze richting Soedan gingen, om katoen op te halen, sliepen ze wekenlang aan boord met vier of vijf mensen. Ze voeren in shifts. Als de helft van de crew sliep, was de andere helft aan het varen en als ze geluk hadden konden ze ‘s nachts met de stroom meedrijven. Gestopt werd er alleen bij een bijzondere reden, bijvoorbeeld wanneer er veel rotsen waren, wanneer er een brug dicht stond of als het druk was op het water met andere boten. 

Chameseen wind
Op sommige dagen was het varen op de Nijl best spannend. In Egypte kan het zo’n 50 dagen per jaar hard waaien. Dit noemen we chameseen wind, wat letterlijk 50 dagen wind betekent. Over het algemeen gingen ze in deze periode 12 kilometer per uur, erg snel voor een zwaarbeladen handgemaakte zeilboot. Als de wind uit het zuiden kwam terwijl ze zuidwaarts voeren, moesten ze onderweg stoppen. Een cargo boot kan vanwege de lengte niet overstag. Hij heeft geen kiel zoals de huidige toeristenfelucca’s wel hebben. 

Er gingen wel 60 broden mee tijdens een lange tocht
Tijdens de lange tochten had de bemanning veel lang houdbaar eten aan boord. Mijn moeder sneed brood door de helft, deed het in de oven en droogde het. Je krijgt dan ‘gargoush’, wat we in de linzensoep deden als extra vulling. Soms hadden ze wel 60 broden mee. Op de boot werd soep gemaakt, bijvoorbeeld ‘foul nabit’, wat uitgeschoten bonen zijn. Met het hoge proteïnegehalte was dit de ideale soep voor tijdens een lange tocht. 

Behalve linzen en bonen werden er veel uien, aardappels en tomaten gegeten. Als ze onderweg een markt tegenkwamen, werd er fruit gekocht. In een ‘tagen’ van klei, die in een grote metalen bak met brandend hout werd gezet, werd het eten bereid. Na de bereiding bleef het eten zeker nog een uur warm. 

De handel met felucca’s stopte, en de zeilboten werden ingezet voor het toerisme
De functie van de felucca is veranderd en zelf heb ik weinig meegekregen van handel met de felucca. Sinds de jaren zestig, na het bouwen van de Dam, wordt de felucca ingezet voor toeristische doeleinden in plaats van de handel.

Van kleins af aan ging ik mee op de felucca
Al vanaf mijn tiende jaar ging ik in de zomer met mijn vader mee op de felucca, als hij toeristische tours begeleidde. Helaas heb ik nooit met mijn opa gezeild, want hij was al met pensioen toen ik begon met zeilen. Het zeilen vond ik geweldig. Vooral de interactie met toeristen vond ik als kind al interessant. Dankzij deze ervaring ben ik verschillende talen gaan spreken en verstaan. Met mijn schriftje in mijn hand leerde ik de woorden die toeristen zeiden. 

Toen ik ouder werd sloeg de verveling toe
Naarmate ik ouder werd, werd het dorp Gamoula steeds minder aantrekkelijk om te wonen en ik ging me vervelen. Tot mijn vijftiende was er geen elektriciteit ‘s avonds. Steeds vaker ging ik naar ‘de stad’ Luxor of bleef ik in de felucca slapen. 

Toen ik 16 jaar was haalde ik (op een grappige manier) mijn vaarbewijs
Het behalen van mijn vaarbewijs was eigenlijk best grappig. Toen ik 16 was en mijn identiteitsbewijs kreeg, ging ik naar Qena (Luxor was toen nog onderdeel van Qena) om mijn vaarbewijs te halen. Ik had me goed voorbereid. De examinator stelde verschillende vragen, zoals ‘wat doe je als er brand ontstaat op de boot?’. Uit ervaring gaf ik antwoord. ‘Je draait de boot van de wind af, zodat het vuur in de schaduw van de wind komt’, zei ik. Toen de manager van het kantoor langsliep zei hij ‘wat doe je?’, tegen de examinator. ‘Zijn vader heeft 4 felucca’s, hij is een échte zeiler. Ga naar buiten, drink samen een kopje thee, en geef hem zijn licentie.’ We dronken een kopje thee en ik ontving mijn vaarbewijs. 

Ik begon meteen als lid van de crew. Wat een vrijheid!
Vanaf toen mocht ik officieel werken op de felucca. Normaal gesproken begin je als ‘helper van de crew’, zonder teveel verantwoordelijkheden. Als helper krijg je een vaste taak zoals koken of het beklimmen van de mast. Dankzij mijn ervaring begon ik meteen als lid van de crew, direct onder de kapitein. Dit werk vond ik fantastisch, op het water voel ik me vrij. 

5-daagse feluccatochten met Kingfisher Tours
Mijn liefde voor de felucca zie je natuurlijk terug in ons bedrijf. In de eerste jaren van Kingfisher Tours organiseerden we 5-daagse feluccatochten voor onze gasten en dit vond ik geweldig. Tijdens deze tochten kookten we voor de gasten en sliepen we op de felucca. Deze trips waren fantastisch en brachten onze gasten onvergetelijke herinneringen. We kwamen op afgelegen plekken en werden regelmatig in lokale dorpen uitgenodigd om iets te komen drinken, of zelfs om te blijven eten.

Ongekende gastvrijheid in lokale dorpen langs de Nijl
Jaren geleden kwamen we een keer aan bij een lokaal dorp, Mafalsa. We waren met 3 felucca’s en een groep van 35 toeristen en bemanning verspreid over drie boten. Toen we arriveerden in Mafalsa begonnen we met koken, maar de dorpsoudste zag ons en vertelde ons niet te gaan koken. ‘Jullie zijn onze gasten en eten met ons mee’, zei hij. Er werd voor de hele groep gekookt. Vergelijkbare situaties heb ik veel meegemaakt. Voor mij en voor de toeristen was dit hét voorbeeld van Egyptische gastvrijheid.

Ook kan ik me dagen herinneren dat de wind te sterk was. Hierdoor konden we onze tocht niet altijd voortzetten. Toen we ons een keer verstopten achter een klein eiland, kwam de dochter van het dorpshoofd naar ons toe. Ze gaf ons brood en melk. We hadden voldoende eten aan boord, maar de dorpelingen wilden graag iets voor ons doen. Ze verwachtten hier niets voor terug. 

Tegenwoordig komen er meer toeristen in de dorpen, waardoor dit soort situaties helaas veel minder voorkomen. Dat mis ik. 

Leren koken deed ik op de felucca, en het bracht me een dosis mensenkennis
Tijdens deze meerdaagse tochten op de felucca heb ik écht Egyptisch leren koken. Ook leerde ik tijdens deze excursies veel van de Europese toeristen. Ik leerde bijvoorbeeld hoe ik vertrouwen kan geven aan de gasten en hoe ik ervoor kan zorgen dat ze zich op hun gemak voelen.

Onze gasten bleven praten over de onvergetelijke dagen op de felucca en dit mis ik echt. Het is toch geweldig om gasten mee te nemen naar tombes waar nog niemand vanaf weet? Omdat hier geen andere toeristen komen, is zo’n ervaring zo uniek. 

Gelukkig bieden we nog wel (kortere) excursies aan met de felucca. Zo kun je een middag zeilen tijdens zonsondergang in Luxor, maar we bieden ook een 2-daagse felucca zeiltocht met overnachting aan.

Egyptische mythen en legenden over de Nijl
In Egypte bestaan er veel verhalen over de Nijl, bijvoorbeeld over actieve geesten op het water. Regelmatig heb ik verhalen gehoord, bijvoorbeeld over boten die ineens naar de zijkant werden getrokken. Als de wind ineens stopt, is dit een actieve geest volgens de mythen. Zelf heb ik nooit iets meegemaakt, want volgens mijn ouders heb ik een sterk hart. Als je geen sterk hart hebt, kun je negatieve energieën zien en kunnen ze je lichaam binnendringen. 

Spookverhalen en bange collega’s
Een collega van mij, jaren geleden, was bang voor de geesten op de Nijl. Dit zorgde voor grappige situaties. Terwijl we aan het varen waren verstopte hij zich bijvoorbeeld ineens in het vooronder van de felucca. ‘Wat is er aan de hand?’, vroeg ik. ‘Mijn vader zei altijd dat er in dit gebied een geest actief is’, zei hij. ‘Hij adviseerde me om me te verstoppen als de wind stopt. Klim vooral niet in de mast, zei hij altijd, want dan springt de geest vanuit een bananenboom langs de oever naar jou over’.  

Mijn collega was zo bang, en we waren hem dan altijd even kwijt. Ik vertelde hem altijd dat hij niet bang hoefde te zijn, maar dat hielp niet echt.

Ik heb verschillende dingen gedaan, maar de felucca blijft ‘mijn thuis’
Naast mijn werk op de felucca heb ik verschillende andere banen gehad, maar mijn hart ligt nog steeds bij de felucca. Niets kan voor mij tippen aan het vrije kapiteinsleven op de Nijl. Als je naar Egypte komt, neem ik je graag mee voor een echte felucca ervaring!

Wat vond jij van het verhaal van Bakr?

De serie ‘het verhaal van een local’ hebben wij in het leven geroepen om een extra dimensie toe te voegen aan jouw bijzondere reis naar Egypte. Het mooiste van reizen is namelijk het kennismaken met andere (lokale) mensen, talen en culturen. 

Bakr vond het super leuk om zijn verhaal met jullie te delen. Wil je reageren, of iets vragen aan Bakr? Laat jouw reactie achter onderaan de pagina. Mocht je naar Egypte komen kijkt Bakr er naar uit om jou te ontmoeten, en je nog meer verhalen te vertellen over het échte Egypte. Het liefst neemt hij je natuurlijk mee voor een (dag)tocht over de Nijl op de felucca.

De volgende editie van ‘het verhaal van een local in Egypte’
In de volgende editie van ‘het verhaal van een local in Egypte’ vertelt onze gids en familievriend Mohamed Elefantine over de cultuur, tradities en misverstanden over de sterke Nubische gemeenschap in Aswan (Nubië).